جنگ ایران و عراق

جنگ ایران و عراق, جنگ طولانی‌مدت نظامی بین ایران و عراق در طول دهه ۱۹۷۰. جنگ کلاسیک در روز 22 سپتامبر1980 مصادف با 30 شهریور سال 1359 خورشیدی , با ورود نظامیان ارتش عراق به خاک و مرز ایران و بمباران نقاطی از ایران رسما آغاز شد.

هر چند که عراق ادعا کرد که جنگ در اوایل ماه سپتامبر آغاز شده‌است. جنگ با آتش‌بس خاتمه یافت, هر چند که از سرگیری روابط دیپلماتیک عادی و عقب‌نشینی نیروهای نظامی تا امضای یک توافقنامه رسمی صلح در ماه در 25 مرداد 1369 آغاز نشد.

ریشه‌های جنگ در تعدادی از اختلافات ارضی و ارضی بین عراق و ایران قرار داشت. عراق می‌خواست کنترل منطقه مرزی نفت‌خیز خوزستان ایران را به دست بگیرد، منطقه‌ای که عمدتاً توسط عرب‌های قومی ساکن شده بود که در طی آن عراق به دنبال گسترش نوعی از حق حاکمیت بود.

صدام‌ حسین، رئیس‌جمهور عراق، می‌خواست حاکمیت کشورش را بر دو کرانه اروند رود (شط العرب)، رودخانه‌ای که از محل تلاقی دو رود دجله و فرات تشکیل شده‌ بود، مستحکم کند.

صدام همچنین نگران تلاش‌های دولت انقلابی اسلامی ایران برای برانگیختن شورش در میان اکثریت شیعه عراق بود.

عراق از بی‌نظمی ظاهری و موقعیت دولت جدید ایران در مخالفت با ایالات‌متحده در مورد تسخیر سفارت آمریکا در تهران توسط شبه نظامیان ایرانی و تضعیف روحیه نیروهای مسلح ایران استفاده کرد.

درشهریور ماه  سال 1359 ارتش عراق به دقت در امتداد جبهه وسیعی به سمت  خوزستان ایران  حرکت کرد و ایران را که در جریان و رخداد انقلاب بود را غافلگیر کرد.

 نیروهای عراق شهر خرمشهر را تصرف کردند اما نتوانستند مرکز مهم پالایش نفت آبادان را در اختیار بگیرند 

 تا آذر ماه سال 1365 این تهاجم عراق در حدود ۵۰ تا ۷۵ مایل (معادل ۸۰ تا ۱۲۰ کیلومتر) در داخل ایران را به تصرف خود درآورد  اما با  مقاومت غیرمنتظره ای از طرف عراق توسط  ایران متوقف شد.

 نیروهای مسلح ایران با استفاده از شبه نظامیان انقلابی (سپاه پاسداران) برای تقویت نیروهای مسلح خود، شروع به مهار عراقی‌ها کردند تا در سال 1360 متوقف و عقب نشینی کنند. 

ایرانی‌ها برای اولین بارعراقی‌ها را از رودخانه کارون به عقب راندند و سپس خرمشهر را در سال 1361 دوباره آزاد کردند. بعد از آن، عراق به طور داوطلبانه نیروهای خود را ازسرزمین‌های ایران خارج کرد و به دنبال یک قرارداد صلح با ایران بود.

اما ایران تحت رهبری آیت الله خمینی و با توجه به دلایل و موقعیت ، سرسخت باقی ماند و جنگ را ادامه داد و صلح عراقی ها را نپذیرفت.

دفاع عراق زمانی محکم شد که نیروهای آن از خاک خود دفاع می‌کردند و جنگ به بن‌بستب ا یک جبهه ساکن، مستحکم در داخل و در امتداد مرز عراق تبدیل شد.

هر دو کشور درگیرحملات هوایی و هوایی پراکنده علیه شهرهای دیگر و تاسیسات نظامی و نفتی شدند.

آن‌ها همچنین به کشتی تانکرهای نفت یکدیگر در خلیج‌فارس حمله کردند(شروع کننده جنگ نفت کش ها عراقی ها بودند که می خواستند مانع از صادرات ایران بشوند.) و حملات ایران به تانکرهای نفت و دیگر کشورهای حامی عراق باعث شد تا آمریکا و چندین کشور اروپایی غربی به کشتی‌های جنگی در خلیج‌فارس کمک کنند و آمریکا چند حمله به مواضع ایران انجام داد.

ظرفیت صادرات نفت هر دو کشور در زمان‌های مختلف به خاطر حملات هوایی و کاهش صادرات نفت به شدت کاهش یافت و کاهش ناشی از درآمد آن‌ها و درآمده‌ای ارز خارجی این کشورها برنامه‌های توسعه اقتصادی این کشورها را مختل یا تعطیل کرد.

عربستان‌سعودی، کویت و دیگر کشورهای عربی همسایه و عربی به طور علنی تامین کننده منابع مالی عراق شدند. در حالی که تنها متحدین اصلی ایران سوریه و لیبی بودند.

عراق در اواسط دهه ۱۹۸۰ به دنبال شکایت از ایران بود ، اما اعتبار بین‌المللی آن به دلیل گزارش‌هایی مبنی بر استفاده از سلاح‌های شیمیایی مرگبار علیه نیروهای ایرانی و همچنین علیه شهروندان کرد – عراقی زیر سوال رفت

در اواسط دهه ۱۹۸۰، بن‌بست نظامی ادامه یافت، اما در مرداد سال 1367، اقتصاد رو به وخامت ایران و دستاوردهای اخیر عراق در میدان نبرد و دخالت مستقیم کشورهایی مثل آمریکا در جنگ که هواپیمای مسافربری ایران را سرنگون کرد، ایران را مجبور به پذیرش آتش‌بس با وساطت سازمان ملل کرد .

اصطلاح

جنگ ایران و عراق به جنگ تحمیلی , دفاع مقدس و جنگ ایران و عراق شناخته می شود.

این جنگ در بین کشورهای عربی و عراق جنگ قادسیه هم گفته می شود. جنگ قادسیه جنگی بود که در قرن 7 هجری بین ایران و اعراب رخ داد که باعث شکست و سقوط سلسله ساسانیان و اشغال ایران به دست اعراب شد.

قطعنامه 348 شورای امنیت

قطعنامه ۳۴۸ شورای امنیت سازمان ملل متحد که در تاریخ 7 خرداد 1353 تصویب شد، سندی بین‌المللی درباره بررسی وضعیت روابط ایران و عراق است.

این قطعنامه به بیان این موضوع ادامه داد که هر دو طرف با رعایت دقیق قرارداد آتش‌بس روز ۷ مارس موافقت کردند .

قطعنامه ۳۴۸ با ۱۴ رای موافق تصویب شد؛ جمهوری خلق چین در رای‌گیری شرکت نکرد.

---

قرار داد 1975 الجزایر

قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر (که معمولاً به عنوان اعلامیه الجزیره شناخته می‌شود) توافقی بین ایران و عراق برای حل اختلافات مرزی و درگیری‌ها (مانند شط‌العرب است که در ۱۳ ژوئن و ۲۶ دسامبر ۱۹۷۵ به امضا رسید.

هدف از این قرارداد پایان اختلافات میان عراق و ایران در شط‌العرب است، اما دلیل اصلی برای عراق پایان دادن به شورش کردها بود.

کم‌تر از شش سال پس از امضای پیمان، در تاریخ ۱۷ سپتامبر ۱۹۸۰، عراق معاهده را ملغی کرد .

اما تحت قوانین بین‌المللی، یک کشور نمی‌تواند یک جانبه معاهده را رد کند، و این پیمان هیچ شرطی برای نسخ یک طرفه قرار داد از سوس یک کشور ندارد.

---

گروگانگیری سفارت ایران در لندن

در سال 1359 گروهی تحت نام الشهید که خود را طرفدار خودمختاری خوزستان خطاب می کردند.

به سفارت ایران حمله کردند و 5 روز این سفارتخانه را به گروگان گرفتند.

خواسته های اولیه آنها آزادی 91 فرد (عرب) در خوزستان بود.

در نهایت 26 گروگان آزاد شدند و 5 نفر کشته و همچنین یک نفر از اعضای این گروهک دستگیر شدند.

تنها باز مانده و دستگیر شده این گروهک بعدها در دادگاه اعتراف کرد که در عراق و تحت نظر نیروهای بعث آموزش دیده است.

فوزی بداوی نژاد در لندن محاکمه و به حبس ابد محکوم شد و به حکومت ایران تحویل داده نشد.

اما سال 2008 آزاد شد.

جنگ ایران و عراق در سال 1359